Geschreven door: Masja Lebouille
Hoe zorg je dat jouw reken- en wiskundeonderwijs aansluit bij het niveau van de sterkste rekenaars in de klas? Het is een opgave waar veel leraren nog niet in slagen, blijkt uit onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs. De aanleiding voor dit onderzoek was het nieuws dat de groep excellent presterende rekenaars in Nederland steeds kleiner wordt.
De inspectie bracht het rekenonderwijs in beeld op basisscholen, middelbare scholen en het speciaal onderwijs en ging op zoek naar kenmerken van een effectieve instructie en verwerking voor de sterkste leerlingen. Het rapport geeft een kritisch beeld. Over het algemeen zijn de lessen zijn voor hoogpresterende leerlingen niet uitdagend genoeg. Daarnaast hebben weinig leraren zicht op de leerlijnen en referentieniveaus van rekenen en wiskunde. Tussen leraren en sectoren zijn grote verschillen gevonden. Zo worden in het basisonderwijs en speciaal onderwijs vaker uitdagende leermiddelen gebruikt dan in het voortgezet onderwijs.
De onderzoekers geven een aantal adviezen om het onderwijs te verbeteren. Allereerst dient de vakinhoudelijke kennis van leraren worden uitgebreid. Daarnaast is het aan te raden om ook de kinderen die minder uitleg nodig hebben, instructie te geven. Dit kan een verkorte basisinstructie zijn of een verdiepende instructie met uitdagende vragen. Ook het uitspreken van hoge verwachtingen kan leiden tot betere prestaties, dit wordt nog weinig gedaan. Op school- en bestuursniveau is het belangrijk om een collectief ambitieniveau na te streven, zo weten leraren beter wat er precies van hen verwacht wordt.
Lees de overige aanbevelingen op:
https://www.onderwijsinspectie.nl/onderwerpen/themaonderzoeken/documenten/themarapporten/2019/04/10/themaonderzoek-reken--en-wiskundeonderwijs-aan-potentieel-hoogpresterende-leerlingen
Geschreven door: Masja Lebouille
Het nieuwe schooljaar is gestart. Een goed moment om vooruit te blikken op de ontwikkelingen die ons de komende tijd te wachten staan. Op de website van Vernieuwenderwijs geeft onderwijskundige Wessel Peeters een overzicht van trends en hypes die in het schooljaar 2019-2020 een rol spelen. Hij baseert zijn stuk op actuele onderwijsrapporten van verschillende onderwijsorganisaties, zoals de Amerikaanse non-profitorganisatie EDUCAUSE.
Een van die trends is het herontwerpen van de leeromgeving. Traditionele klaslokalen maken plaats voor actievere omgevingen, waar leerlinggestuurd onderwijs centraal staat. Ook wordt er steeds meer gebruik gemaakt van augmented reality, het inzetten van een scherm om meer van de wereld te zien. Zo kun je werk van de kinderen ‘virtueel’ aan de muren hangen.
Daarnaast is er op steeds meer scholen sprake van een innovatiecultuur: leraren gaan samenwerken met bedrijven en organisaties en kunnen zo activiteiten aanbieden die buiten het reguliere curriculum vallen. Ook het zichtbaar maken van het leren is een actueel onderwerp, bijvoorbeeld door het inzetten van portfolio’s.
Peeters bespreekt nog tal van andere trends, zoals Virtual Reality in de klas, (het instappen van een totaal andere wereld) mindfulness voor kinderen en het inzetten van ‘serious games’, games waarin je doelbewust iets leert doordat er een situatie wordt nagebootst. Zo zijn er al diverse onderwijsprojecten verschenen rondom het spel ‘Minecraft’.
Lees verder op:
https://www.vernieuwenderwijs.nl/de-onderwijstrends-voor-2019-2020/
Geschreven door: Masja Lebouille
Dat lezen en leesmotivatie van groot belang zijn voor het schoolsucces van een kind, zal geen enkele leerkracht ontkennen. Toch neemt de tijd die we aan lezen en voorlezen besteden steeds meer af, en gaan nog te veel leerlingen ongeletterd van school.
Anneke Smits en Erna van Koeven van hogeschool Windesheim beschrijven in het artikel ‘Geletterdheid en schoolsucces’ vijf basisprincipes van goed leesonderwijs. Zij geven nieuwe inzichten en praktische tips om direct mee aan de slag te gaan. Zo raden zij bijvoorbeeld aan om na groep 3 geen boeken meer te gebruiken die door restricties verarmd taalgebruik bevatten (zoals de AVI-boeken). Effectiever is het om bij het kiezen van een boek uit te gaan van de leeftijd van het kind, zoals de ABC-indeling in de bibliotheek. Ook de kwaliteit het boekenaanbod op school speelt een rol bij het ontwikkelen van leesmotivatie. Scholen hebben een collectie nodig van ongeveer 7 boeken per leerling, met een goede balans tussen fictie en non-fictie. Het is aan te raden om te kiezen voor boeken met rijke teksten (veel laagfrequente woorden, niet te korte zinnen, verbindingswoorden) van gerenommeerde uitgevers. Voor zwakke en ongemotiveerde lezers zijn luisterboeken essentieel. Ook serieboeken werken voor deze kinderen goed, omdat de kinderen de personages en de situatie al kennen.
Ook leggen Smits en van Koeven uit hoe je in de klas een ijzersterke leesroutine kunt opbouwen. Want je boekencollectie kan nog zo rijk zijn, als je als leerkracht niet het goede voorbeeld geeft en lezen echt belangrijk maakt, zal de intrinsieke motivatie niet toenemen. Zo is het bijvoorbeeld aan te raden om ook al in de groepen 1&2 (naast het voorlezen) vaste momenten in te plannen waarop alle kinderen zelfstandig ‘lezen’.
Bron:
http://geletterdheidenschoolsucces.blogspot.com/2018/02/vijf-basisprincipes-voor-goed.html
Geschreven door: Masja LeBouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Leraren die samen een les ontwerpen, testen, evalueren en aanpassen; Lesson Study wordt op steeds meer scholen ingezet. In Japan en de Verenigde Staten zijn leraren al lang enthousiast en uit onderzoek van Russell Gersten (e.a.) is gebleken dat het een van de meest effectieve professionaliseringstechnieken is. Op de Alan Turingschool in Amsterdam maakt Lesson Study al vast onderdeel uit van het programma. Didactief bezocht een zogeheten ‘lab-les’ en ging in gesprek met het leerteam. Lesson Study biedt de een unieke kans om één leerling te observeren. De observanten kijken naar gedragsverwachtingen van leerlingen in combinatie tot een taak en doen voorspellingen over hoe een leerling op een bepaalde vraag of opdracht zal reageren. Een uur gericht observeren levert veel pedagogische en didactische inzichten op, die vervolgens met elkaar worden nabesproken. Lesson Study kan zo veel informatie geven over specifieke onderwijsbehoeften van leerlingen.
Didactief interviewde ook Tijmen Schipper, die onderzoek doet naar de voorwaarden om Lesson Study succesvol te maken. Naast de motivatie en bereidheid van leraren is een procesbegeleider van belang, die weet hoe hij communicatieprocessen aanstuurt en goed luistert naar het team. Idealiter komen leraren met verschillende expertises bijeen, zodat de input zo divers mogelijk is.
Bronnen:
Lees hier het onderzoek naar effectieve professionaliseringstechnieken (Gersten, ea.): https://ies.ed.gov/ncee/edlabs/regions/southeast/pdf/rel_2014010.pdf
Lees hier het artikel over de Alan Turingschool: https://didactiefonline.nl/artikel/welkom-bij-de-lab-les
Lees hier het interview met Tijmen Schipper: https://didactiefonline.nl/artikel/werken-met-lesson-study-geeft-zelfvertrouwen
Geschreven door: Masja LeBouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Er is op dit moment veel onrust in het (basis)onderwijs. Onderwijsadviseur Machiel Karels spreekt in een artikel op LinkedIn van een ‘systeemcrisis’: stakende leraren, imagoproblemen, een groot lerarentekort. Deze problemen zijn symptomen van onderliggende processen, schrijft Karels. Als we de processen scherp in beeld hebben, zijn mogelijke oplossingen dichterbij.
Karels heeft een duidelijke analyse gemaakt van zes patronen die hij is tegengekomen in het onderwijs. Deze problemen gaan verder dan werkdruk en salaris. Zo beargumenteert hij dat ons leerstofjaarklassensysteem is ingericht op de niet-bestaande, gemiddelde leerling. Het uitgangspunt is de leerstof, terwijl dat volgens hem de kwaliteiten van de leerling zou moeten zijn.
Daarnaast beschrijft hij hoe tegenstrijdig de eisen zijn die we aan onze leraren stellen. Enerzijds verwachten we van leraren dat het flexibele professionals zijn die hun eigen onderwijs ontwerpen, anderzijds vragen we leraren te werken met methodes die weinig keuzevrijheid overlaten en ligt de focus op smalle toetsresultaten. Karels drukt in dit stuk leraren dan ook op het hart om professionele ruimte te nemen. Door allerlei oorzaken krijgen en nemen veel leraren deze vrijheid (nog) niet. Als er kritisch wordt gekeken naar de reglementen van bovenaf, is er veel meer mogelijk dan vaak wordt gedacht.
Bron: https://www.linkedin.com/pulse/het-onderwijs-verkeert-een-systeemcrisis-machiel-karels/
Geschreven door: Masja Lebouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Nederland is rijk aan vele culturen, streektalen en migrantentalen. Toch blijft het Nederlandse onderwijssysteem behoorlijk eentalig georiënteerd. Onderstaand artikel, gepubliceerd in Meertaal, gaat in op de wens van veel scholen om de voertalen minder strikt te scheiden, en om meer waardering en ruimte te creëren voor de thuistalen van de kinderen. Veel leraren zijn onzeker over hoe ze meertalige leerlingen extra kunnen ondersteunen. Daarnaast kan het voor leraren moeilijk zijn om ruimte te geven aan talen die zij zelf niet spreken. Zij vrezen ook dat leerlingen de verschillende talen met elkaar verwarren of dat leerlingen de thuistaal gebruiken om anderen buiten te sluiten. Onderzoek laat echter zien dat kinderen hun thuistalen vooral gebruiken om met elkaar te overleggen over schoolgerelateerde projecten en thema’s. NHL Stenden Hogeschool lanceerde drie meertaligheidsprojecten, waarvan de voorlopige opbrengsten in het artikel worden besproken. Zo kun je taalbewustzijn versterken door leerlingen een taalportret te laten maken, waarin zij laten zien welke talen ze al kennen, welke ze nog willen leren en waar de taal in lichaam zit, bijvoorbeeld in het hoofd, hart of handen.
Een ander artikel met veel praktische tips en handvaten om meertaligheid in je onderwijs te integreren, is onderstaand stuk van de PO-raad. Hierin wordt duidelijk uitgelegd hoe belangrijk het is om de thuistalen van kinderen regelmatig aandacht te geven, en lees je concrete tips hoe je hier direct mee aan de slag kan gaan.
Lees hier het artikel over de meertaligheidsprojecten: https://vangorcumtijdschriften.nl/meertaal/artikel/meer-meertaligheid-in-het-basisonderwijsja-maar-hoe-nieuwe-inzichten-door-meertaligheidsprojecten/
Lees hier het stuk van de PO-Raad:
https://www.poraad.nl/files/themas/school_kind_omgeving/ruimte_voor_nieuwe_talenten.pdf
Geschreven door: Masja Lebouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
De periodieke toetsen zitten erop, het analyseren van de scores kan beginnen. Voor veel leraren is dit een spannend moment. Het kan gebeuren dat resultaten lager uitpakken dan verwacht, en vaak leidt dit tot zorg, soms zelfs paniek. Een belangrijke vraag is of lage scores een signaal zijn dat er iets mankeert aan het onderwijs, of dat er andere zaken meespelen. Job Cöp, schoolleider en onderwijskundige, beschrijft op Wij-leren.nl hoe basisscholen het beste kunnen omgaan met tegenvallende resultaten. Hij stipt vijf kernpunten aan die als kapstok dienen bij het zoeken naar oorzaken en oplossingen. Zo legt hij uit waar het aan kan liggen als de scores van de methodetoetsen en de Cito-toetsen erg verschillen.
Een aanvulling op dit artikel is het blog ‘Toetsmanie en de januskop’, geschreven door Martin Bootsma. In dit blog verwijst Bootsma aan Graham Nuthall, die in zijn boek The hidden lives of learners beargumenteert dat een leraar niet elk jaar dezelfde resultaten behaalt. Als een werkwijze in de ene groep effectief blijkt, kan dat met een andere groep het jaar erna heel anders uitpakken. Tegenvallende resultaten zijn daarom niet automatisch te wijten aan de kwaliteit van de leraar, al voelen veel leerkrachten wel een bepaalde druk.
Die druk kan leiden tot valsspelen, schrijft Bootsma. Een paar situaties die hij tegenkwam in de praktijk: leraren die de woorden van de woordenschattoets van tevoren inoefenen, hulpmiddelen aan de muur tijdens de afname, huiswerkinstituten die citotoetsen inkopen en met de kinderen voorbereiden. Dit heeft invloed op de normering. Bij de cito 2.0-toetsen zijn de normeringen meerdere keren verhoogd, wat betekent dat kinderen de toets beter moeten maken voor dezelfde score. Paniek over cito-uitslagen richt schade aan. Laten we vooral kijken naar de groei die de kinderen op lange termijn doormaken, en de ontwikkeling van een klas als een gezamenlijke verantwoordelijkheid beschouwen.
Lees hier het artikel van Job Cöp:
https://wij-leren.nl/de-resultaten-vallen-tegen-wat%20nu.php
Lees hier het blog van Martin Bootsma: https://meesterlezer.wordpress.com/2019/01/30/toetsmanie-en-de-januskop/
Geschreven door: Masja Lebouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Er bestaan nog steeds grote verschillen in onderwijskansen tussen kinderen van hoog- en laagopgeleide ouders (Borghans, Diris en Schils, 2018). De afgelopen jaren zijn deze verschillen gelijk gebleven. Met extra gerichte instructie worden weinig resultaten geboekt. Uit onderzoek blijkt dat de enige succesvolle programma’s zich kenmerken door het aanmoedigen van de ouderbetrokkenheid. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de manier van opvoeden doorwerkt in het leren op school. Op de website van Didactief staat een interessant artikel (eerder verschenen in ESB) dat de verschillen in onderwijskansen vanuit verschillende invalshoeken belicht.
Een stuk dat mij verder aan het denken zette was het opiniestuk van ondernemer Marian Spier in de Volkskrant (4 januari ’19). Zij licht toe op welke manieren kansenongelijkheid speelt op de Nederlandse arbeidsmarkt. Kansen op de arbeidsmarkt dien je zelf te creëren, in feite zit niemand op jou te wachten, schrijft Spier. Er zijn tal van intimiderende processen en vooroordelen die starters kunnen afschrikken. Het is vaak een kleine groep die de norm stelt binnen een organisatie, en met name voor nieuwe groepen kan het ingewikkeld zijn ertussen te komen. Wat je nodig hebt is zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen, kennis van de maatschappij en sociale vaardigheden. Eigenschappen en attitudes die je misschien niet direct in de taal- en rekenles ontwikkelt, en niet iedereen van huis uit meekrijgt. Hier ligt in mijn ogen dan ook een taak voor het basisonderwijs. De vraag is wat leerkrachten kunnen doen om kinderen beter voor te bereiden op de hindernissen en uitdagingen van onze samenleving. Met een andere focus kunnen we op school misschien beginnen aan het dichten van de kloof.
Lees hier het artikel over kansenongelijkheid van Borghans, Diris en Schils: https://didactiefonline.nl/blog/blonz/sociale-ongelijkheid-in-het-onderwijs-is-hardnekkig
Lees hier de column van Marian Spier over kansenongelijkheid: https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/-alles-is-mogelijk-geldt-niet-voor-iedereen~b92388e6/?
Geschreven door: Masja Lebouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Dat een goede schoolleider verschil maakt, is geen nieuws. Laker, Hill, Mellon en Goddard (2016) werpen in hun onderzoek toch een nieuw licht op de kwaliteiten van een effectieve schoolleider. Zij bestudeerden de achtergronden, beslissingen en impact van 411 schoolleiders in Groot-Brittannië, en onderscheidden vijf verschillende leiderschapstypen: chirurgen, soldaten, accountants, filosofen en architecten.
Het blijkt dat er slechts een type schoolleider is dat op de langere termijn verschil maakt, namelijk het type ‘de architect’. Opvallend genoeg is dit juist het type schoolleider dat het minst erkend en beloond wordt. Bij dit type gaat er tijd overheen voor verbeteringen zichtbaar worden, waardoor de kans bestaat dat de leiderschapskwaliteiten over het hoofd worden gezien. Architecten geloven dat verandering tijd kost, en steken in het begin veel tijd in het creëren van een gezonde sfeer en het leggen van contacten binnen en buiten de school. In het derde jaar van hun aanstelling begint deze aanpak zijn vruchten af te werpen. Alleen bij de ‘architecten’ bleven de leerresultaten stijgen, zelfs lang nadat zij school hadden verlaten.
Helaas is dit type schoolleider zeldzaam. Martin Bootsma, leraar en redactievoorzitter van JSW, schrijft dat in het Nederlandse basisonderwijs vooral de ‘filosoof’ en de ‘chirurg’ te herkennen zijn. En daar hebben leraren en leerlingen maar weinig aan. Op zoek naar die architecten dus.
Lees verder op:
https://hbr.org/2016/10/the-one-type-of-leader-who-can-turn-around-a-failing-school
https://meesterlezer.wordpress.com/2018/12/01/msh-2018/
Geschreven door: Masja le Bouille (Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.)
Als leerkracht geef je de hele dag door feedback. Je bent hierdoor veel aan het woord, en besteedt veel tijd aan nakijkwerk. Een alternatief is om leerlingen te betrekken bij het geven van feedback en het beoordelen van elkaar. Onderwijsinnovator Michiel Lucassen legt op de website van Vernieuwenderwijs uit hoe je leerlingen kunt trainen om elkaar effectieve feedback te geven.
Zo is in groep 7/8 het inzetten van een nakijkcommissie een mogelijkheid. Een wisselend groepje kinderen maakt een bepaalde opdracht of toets niet zelf, maar ontwerpt met elkaar een nakijkmodel en beoordeelt het werk van hun klasgenoten. De kinderen worden zich zo bewust van het nakijkproces, maar leren ook kritisch te kijken naar de vragen die worden gesteld.
Ook bij presentaties kan peerfeedback worden ingezet. Leerlingen luisteren actiever wanneer zij de spreekbeurt van een klasgenoot beoordelen. Hiervoor dienen de beoordelingscriteria helder te zijn. Het helpt als je samen met de leerlingen een rubric ontwerpt: een model waarin concreet staat omschreven waar de leerlingen op moeten letten. Lucassen beschrijft hoe je dat het beste kunt aanpakken. Natuurlijk is het belangrijk dat er een veilige sfeer is in de klas en dat eerst de tijd krijgen om te oefenen: wat zeg je wel en niet tegen elkaar? Hoe zorg je ervoor dat de ander er echt iets van leert? Als je er op jonge leeftijd mee begint, wordt effectief feedback geven heel gewoon.
Bronnen:
https://www.vernieuwenderwijs.nl/leerlingen-betrekken-bij-het-beoordelen/
https://www.vernieuwenderwijs.nl/rubrics-klas-zo-ga-er-mee-aan-slag/
